Zatoki to wolne przestrzenie znajdujące się w twarzoczaszce. Są połączone z jamą nosową, a ich główną funkcją jest produkowanie wydzieliny służącej do nawilżania i filtrowania wdychanego nosem powietrza. W przypadku infekcji dochodzi do zablokowania ujścia zatok, a niewystarczająca wentylacja i zalegająca wydzielina stanowią idealne warunki dla namnażających się drobnoustrojów, czego konsekwencją może być zapalenie zatok. Ignorowanie choroby lub niewłaściwe leczenie może doprowadzić do przewlekłego zapalenia zatok. Co jeszcze powinniśmy wiedzieć o zatokach i jakie działania należy podjąć w przypadku przewlekłego zapalenia?
Zatoki to puste przestrzenie w czaszce znajdujące się w okolicach czoła i nosa, z którym bezpośrednio się łączą. W warunkach fizjologicznych wypełnia je powietrze, które wymienia się z każdym wdechem. Główną funkcją zatok jest produkowanie rzadkiej i lepkiej wydzieliny, której zadaniem jest oczyszczanie, nawilżanie i ogrzanie wdychanego przez nas powietrza, zanim przedostanie się do dalszej części układu oddechowego. Jeśli w czasie infekcji dochodzi do obrzęku błony śluzowej nosa i zablokowania ujść zatok, napływ świeżego powietrza do nich jest ograniczony i wentylacja zatok jest niewystarczająca. Uniemożliwia to również odprowadzenie produkowanej w nich wydzieliny. Zalegający śluz i nieoczyszczone powietrze stanowią idealne warunki do namnażania się wirusów i bakterii. Pojawienie się ropy zagęszcza katar, co doprowadza do większego obrzęku, sprawiając, że jeszcze trudniej jest oczyścić nos i zatoki. Postępujący proces chorobotwórczy w znaczącym stopniu wpływa na komfort codziennego funkcjonowania poprzez uczucie zatkania, rozpierania w obrębie twarzoczaszki i nasilający się ból głowy, czyli główne objawy zapalenia zatok.
Zapalenie zatok, którego objawy przypominają zwykłe przeziębienie, bywa nieprawidłowo diagnozowane, co z kolei może prowadzić do niewłaściwego leczenia. Często chorzy nawet nie idą do lekarza i próbują leczyć się samodzielnie, ponieważ wydaje im się, że przechodzą niegroźną, chociaż uciążliwą infekcję. Tymczasem brak odpowiedniego leczenia zwykłego zapalenia zatok, z którym można uporać się w 7 – 10 dni, może przejść w przewlekłe zapalenie zatok, które rozpoznaje się dopiero po wielu tygodniach trwania objawów (nie mniej niż 12 tygodni), a leczenie farmakologiczne nie zawsze przynosi pożądane efekty.
Przewlekłe zapalenie zatok przypomina zwykłe (tzw. ostre) zapalenie, chociaż objawy nie są tak nasilone. Niemniej jednak przedłużający się stan zapalny może doprowadzić do trwałych zmian w obrębie śluzówki lub powstania polipów wymagających ingerencji chirurgicznej. Na ogół przewlekłe zapalenie zatok, w przeciwieństwie do ostrego, przebiega bez gorączki, pozostałe objawy występują na ogół przy obu przypadłościach, a są to:
Ponadto mogą wystąpić:
Głównymi przyczynami przewlekłego zapalenia zatok są nawracające zapalenia zatok, nieprawidłowo leczone ostre zapalenie zatok, alergie i bagatelizowanie objawów. Szacuje się, że nawet za 70 proc. przypadków niewyjaśnionych bólów głowy stoi zapalenie zatok. Zdarza się, że lekarze rodzinni diagnozują u pacjentów migreny i przepisują leki przeciwbólowe, a w rzeczywistości jest to niezdiagnozowana choroba zatok wymagająca konsultacji laryngologicznej i specjalistycznego leczenia.
Oprócz zaniedbania infekcji i alergii, wśród przyczyn przewlekłego zapalenia zatok można jeszcze wyróżnić:
Warunkiem koniecznym do wyleczenia przewlekłego zapalenia zatok jest wizyta u lekarza laryngologa, prawidłowo postawiona diagnoza i odpowiedni antybiotyk. Kuracja antybiotykowa trwa zazwyczaj przynajmniej 21 dni. Stan śluzówki zatok wymaga najczęściej dodatkowego podawania leków przeciwobrzękowych. Oprócz tego ważne jest, żeby jak najszybciej pozbyć się z zatok zalegającej tam wydzieliny. Stosowane są więc odpowiednie rozrzedzające ją aerozole, krople do nosa i płukanki, co ułatwia oczyszczanie zatok. Jeśli pacjentowi nadmiernie dokucza ból głowy, przyjmuje również leki przeciwbólowe. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok o podłożu alergicznym stosuje się dodatkowo leki antyhistaminowe i glikokortykosteroidy (GKS).
Zdarza się niestety, że leczenie farmakologiczne nie przynosi pożądanych rezultatów i najwyżej doprowadza do zmniejszenia lub ustąpienia tylko niektórych objawów (np. zmniejsza się obrzęk śluzówki). W takim przypadku konieczna jest ingerencja chirurgiczna. W trakcie poprzedzonego diagnostyką obrazową zabiegu, usuwana jest przyczyna infekcji - tkanki zmienione chorobowo, ewentualne polipy lub guzy. Zapewnienie drożności ujścia zatok oraz ich oczyszczenie i osuszenie umożliwia właściwą wentylację i odprowadzanie śluzu, co przywraca ich fizjologiczne funkcje.
Brak leczenia, oprócz dyskomfortu odczuwanego w przebiegu choroby, może doprowadzić również do groźnych powikłań, wśród których możemy wyróżnić:
Przewlekłe zapalenie zatok jest bardzo uciążliwą przypadłością, dlatego w przypadku przedłużających się objawów nie warto zwlekać z wizytą u laryngologa.
Artykuł powstał przy współpracy z promedyczny.pl
Data publikacji: 2021-09-01, ostatnia zmiana: 2021-09-01
